Ұлы Отан соғысының қатысушылары туралы әңгімелерді тыңдау әрқашан қызықты. Әрбір оқиға бірегей, трагедияға толы болып келеді. Балалар, немерелер ардагерлер туралы естеліктерді қастерлеп сақтайды, олардың ерліктері туралы мақтанышпен айтады. Бүгін сіз тағы бір сарбаз – еліміздің батыры туралы білесіз. Кузьмино ауылдық кітапханасының кітапханашысы Ищанова Гүлназ Олжабайқызы ағасын еске алады. Қажахатов Ғабдолламен таныс болыңыздар.
Менің әкемнің інісі Қажахатов Ғабдолла әкемді алмастырды. Оның қамқор және сүйетін бейнесі әрқашан менің жүрегімде. Ол 1924 жылы 24 ақпанда Павлодар облысы Ертіс ауданы Сілеті ауылында дүниеге келген. Колхозда бастауыш мектеп мұғалімі болып жұмыс істеді. Соғысқа қатардағы жауынгер болып кетті. Жақсы күрескер болды. 336-шы атқыштар полкінің құрамында соғысты. Кенигсбергті босатуға қатысты. Жауынгерлік еңбегі үшін ІІ дәрежелі Отан соғысы орденімен, "Ерлігі үшін", "Кенигсбергті алғаны үшін", "1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы Германияны жеңгені үшін", "Еңбек ардагері" медальдарымен марапатталған.
Ертіс ауданы Котельников ауылдық кеңесінің төрағасы болды, Ертіс ауданы "Қоскөл" совхозының шаруашылық бөлімі бойынша директордың орынбасары болып жұмыс істеді. Ауылдың игілігі үшін күші пен денсаулығын аямады. Сегіз бала тәрбиелеген. Барлығына оның сүйіспеншілігі мен назары жеткілікті болды. Ол бізге мейірімді және еңбекқор болуға, бір-бірімізге қамқорлық жасауға үйретті. Менің ең жарқын естелігім - әкеммен біге Семейге сапарым. Мен ол кезде 4-сыныпта болдым. Бұл сапар маған қатты ұнады, өйткені біз бәріміз бірге болдық...Керемет уақыт өткіздік.
Жыл сайын 9 мамырда бүкіл еліміз Ұлы мереке – Жеңіс Күнін атап өтеді. Бұл соғысқа қатысы жоқ отбасы жоқ, оны Ұлы Отан деп атағаны бекер емес. Жыл сайын соғыс ардагерлері азайып, азайып келеді, қымбатты ардагерлер өмірден кетеді, адамның жады жойылады, сондықтан біз олардың әңгімелерінен білгендерімізді есте сақтауымыз керек және олардың болашақ ұрпақтарына жазба қалдыруымыз керек.
Ұлы Отан соғысына қатысушылардың бірі - Галы Қуанышбайұлы Хаймульдинов, құжаттары бойынша Николай Хаймутдинов. Ол соғыс туралы, жас жылдар туралы естеліктерін туыстарына айтты.
Мен отбасылық мұрағатты қолдандым, туыстарымның естеліктерін жаздым.
Кіші сержант Хаймутдинов Николай Ленинградты қорғауға қатысты. Бірнеше рет барлауға барып, құнды мәліметтер әкелді, бұл туралы 291 атқыштар дивизиясының газетінде жазылды.
Николайдың әскери күндері туралы аз білеміз. Мен соғыстың қаншалықты қорқынышты екенін елестетемін, өмірдің әр күні соңғы болуы мүмкін, бірақ Ұлы Жеңіс келеді деп барлығы сенді. Және ол келді!
Менің атам Тоқтасынов Қанапия 1899 жылы Павлодар облысы, Железин ауданы, Бозқұт ауылында дүниеге келген. 40 жасында Үрлітүп РВК-мен майданға шақырылды. Оңтүстік батыс майданда соғысқан. Сталинград түбіндегі шайқасқа қатысып, сол жерде гаубиялық снаряды жарылып, оң аяғының бұлшық еттері мен қолындағы бас бармақты жұлып алды. 1943 жылы үйге комиссияланды.
Соғыстан кейін Железин ауданы Жаңабет ауылында тұрған. Атам ауыл тұрғындары арасында өте сыйлы болды, Аллаға сенетін, намаз оқитын діні қатты адам болды. 70 жасқа дейін атқа мінген. Оның әйелі, яғни біздің әжеміз Қасымханова Мақпоз да намаз оқыған діншіл адам. Ол күйеуін қатты құрметтеді, атамнан 15 жас кіші болды. Біздің әжеміз 15 жасында, қазіргі стандарттар бойынша, 30 жастағы ересек адамға тұрмысқа шығып, отау құрған қыз. Олардың 12 баласы дүниеге келді, бірақ, өкінішке орай, бірде-біреуі аман қалмады. Әжеміздің сөзінен баланың 10-12 жасқа дейін өмір сүргенін, отбасында толыққанды көмекші болғанын естідім. Менің есімде, балалары әкесімен бірге орманнан отын әкеліп жүргені туралы әжемнің айтқаны бар. Әкесі кесіп, балалар жинайтын. Біз балалардың қызығына тоя алмай жүретін едік деп әжем көзіне жас алып, күрсінетін. 12 жасқа жеткен бозбала шауып жүріп, бір күні өзінен өзі кеуіп, қайтыс болатын дейді әжем. Және де әрқайсысы солай болды. 12 рет. Осындай ауыр қайғыны атам мен әжемнің қалай көтергенін білмеймін, бірақ әжемнің есінен тани беретінін естігенмін. Ал менің атам өзін-өзі ұстады. Ол отбасының отағасы, ер адам. Оған еңсесін түсіріп, бетін тырнау лайықты емес. Әйтпесе, мүмкін, олар өздері қайғыдан ауырып, құса болып қайтыс болар ма еді.
Мен, Ашкенова Ғалия Ажбулатқызы, Ертіс ауданының тумасымын. 1987 жылдан бастап Железинка ауылында тұрамын. 1997-98 жылдары Железин өлкетану мұражайында жұмыс істеді. Дәл осы кезеңде мен осы ауылда ұзақ уақыт тұрып, жұмыс істеген атамның өмірбаянының кейбір фактілерін білдім.
Бірде мұражайға Еңбек ардагері, жерлесім, Ертіс ауданының тұрғыны А. Ахметов келіп, әңгімелесті. Міне, ол маған: "Мен сіздің атаңызды жақсы білдім, онымен бірнеше рет кездестім. Ол бір кездері біз тұрған осы ғимаратта жұмыс істеген. Ол адал, еңбекқор адам болатын. Өте сауатты маман, көптеген салаларды білді. Қарттардың есінде, оны қалай адам мейірімді және қайырымды. Ол көп адамдарға көмектесті, кімге кеңес берді, кімге және бизнес". Қоштасып, ол маған: "сен, қызым, ата-анаңнан толығырақ сұра. Олар көп нәрсені айта алады". Бірақ әкем Әжбулат ерте қайтыс болғандықтан, атам туралы айтуды мен ағам Файзуллин Ерболат Ақжанұлынан өтіндім. Қазір зейнеткер, Ертісте тұрады. Оның күш-жігерінің арқасында Файзуллиндер отбасының үлкен отбасылық мұрағаты жиналды. Оның өкілдерінің бірі-менің атам Файзуллин Ақжан Каменович. Ол Железин ауданының банк жүйесін дамытуға 10 жылға жуық уақыт берді. Еңбекке адал қарым-қатынасы және жоғары көрсеткіштері үшін "Мемлекеттік Банктің үздігі"белгісімен марапатталды.
Әр адам үшін отбасы өмірдегі ең құнды нәрсе. Адам өзінің туыстарын ғана емес, бүкіл отбасының тарихын да білуі керек. Отбасы тарихы - бұл тамыр, онсыз адам өмір сүре алмайды. Ел тарихы, Туған өлке тарихы, Отбасы тарихы-бұл ұғымдар бір-бірімен тығыз байланысты. Ел тарихы адамдар тұратын ауылдардың, ауылдардың тарихынан тұрады және олар өз істерімен, әрекеттерімен, ойларымен тарихта сақталады.
Тарихты зерттей отырып, біз, әдетте, үлкен тарихи оқиғаларға, ұлы қайраткерлерге назар аударамыз. Бірақ кез – келген елдің тарихы, ең алдымен, қоғамның, қарапайым адамдардың, қарапайым адамдардың даму тарихы. Бірде-бір үлкен жетістік, оқиға олардың қатысуынсыз бола алмайды.
Сондықтан Ұлы Отан соғысы көптеген адамдардың өмірін, үміттерін алып, адамдардың тағдырын бұзып, тек қайғы мен көз жасын әкелді. Соғыс аяқталғанына көп жыл өтті. Уақыт траншеяларды түзетіп, қан төгілген сай далаға нан салып тастады, фашистер қиратқан қалалар мен ауылдар қайта құрылды. Соғыс іздері жер бетінен жоғалып кетеді, бірақ оның жаңғырығы әлі күнге дейін адамның жан дүниесінде тынышталмайды. Біз бәрін есте сақтауымыз керек. Өткенді ұмыту - бұл Отанымыздың бақыты үшін жанын пида еткен адамдарды еске алу. Отан қорғаушылар туралы есте сақтау - біздің адамгершілік парызымыз.